Evolucioni

Evolucioni eshte procesi i ndryshimit të tipareve të një popullate organizmash nga një brez tek tjetri. Keto tipare kodohen nga gjenet, të cilet kopjohen gjate riprodhimit dhe i kalohen pasardheseve. Gjenet jane ne baze te evolucionit dhe percaktojne tiparet e trashëgueshme të nje organizmi. Me anen e mutacioneve krijohen variante të ndryshme (alele) të gjeneve, variante të cilat shfaqen si tipare te ndryshuara apo edhe si tipare te reja. Keto tipare ndryshojne brenda nje popullate, organizmat e te ciles mbartin diferenca të trashegueshme në tiparet e tyre. Edhe pse ndryshimet e prodhuara në një brez janë të vogla, ndryshimet shtohen me cdo brez të ri dhe mundet, me kalimin e kohës, të cojnë në ndryshime të rëndësishme në organizëm. Ky proces i akumulimit të ndryshimeve mund të kulminojë me daljen e një specie të re.

Evolucioni në vetevete eshte produkt i dy proceseve me kahe të kunderta: nga një ane procesi qe në menyre konstante fut, inicion ndryshime, dhe nga ana tjeter procesi qe ben te mundur qe variantet/ndryshimet të behen me të shpeshta, mbizoteruese ose me të ralla. Ndryshimet e reja lindin në tre rruge kryesore: nga mutacioni i gjeneve, nga transferimi horizontal i gjeneve brenda popullates ose midis specieve dhe nepermjet procesit te rikombinimit te gjeneve.

Dy mekanizma kryesore percaktojne se cili variant do të behet me i shpeshte apo me i ralle në nej popullate. Mekanizmi i pare eshte seleksioni natyror, një proces i cili ben të mundur qe tipare të favorshme (si psh, tiparet qe rrisin shanset e mbijeteses apo të riprodhimit) të behen me të shpeshta në një popullate, kurse tiparet jo te favorshme te rrallohen. E thene ndryshe, sa me të suksesshem të jene organizmat per te mbijetuar dhe per t'u riprodhuar, aq më te shumte do t'i këtë pasardhesit qe i mbartin keto tipare te favorshme e qe do te mund t'i trashegojne ato me tej. Faktori i dyte është shmangia gjenetike. Ky faktor sjell ndryshime të rastesishme në karakteristikat e popullatës. Shmangia gjenetike ka të beje shume me shancet që ka një individ i caktuar per të mbijetuar dhe riprodhuar. Në këtë këndveshtrim mund të thuhet se seleksionimi natyror prek popullatën në tërësi, shmangia gjenetike prek individin në vecanti.